sábado, 13 de julio de 2019

MAMAY


Yaw Yaw Puka Polleracha


CHUCHIKUKUNA MINMI


Deysi del Peru


R U M I S O N Q O







RAKI — RAKI


iAy waytachay wayta! ñuchku tika wayta, 
ñuqa ripuptiyqa pillas tikakusunki 
pillas waytakusunki
Qasapi raki-raki kusiñachus kanki, 
warma yanaytawan rakiykuwaspayki 
taqaykuwaspayki.
Hanay qucha patocha ama waqamuychu, 
qaparqachaskaykim sunquyta
kirinchawan yanayta yuyachiwan

AQUTA PALLASPA

Sachallachuch kayman, rumillanchuch kayman,
paraptin rupaptin, yanallayta llantuyman.
 
Alton puriq waman qamqa rikurqankim
kuyasqay yanallay makipiraq kaqta.
 
Wayqun wayqun puriq apu
 Warpa mayu
wiqiywan yapaspa yanayta harkaykuy
 
Mayu patan urpi imatam ruranki.
 
Aquta pallaspam yanayta suyani.
 
Manaña manaña rikurimuptinmi
aqu pallasqayta hukmanña rini.
 



MANA PIYNILLAYUQ


Sapay rikukuni mana piynillayuq 
puna wayta hina llaki llantullayuq. 
Tiqu pinkulluypas chakañas rikukun 
nunaypa kirinta qaparkachasqampi. 
Imataq kawsayniy maytataq ripusaq 
maytaq tayta mamay ¡lliwsi tukukapun!. 


IMA QINTIRAQ TIPYAYKURQA


Qantu qantuchay sumaq waytachay, 
ima qintiraq tipyaykurqa 
Haykay qintiraq tipyaykurqa. 
Tipyaykusqan horachamantas 
manaña qantunta llanllanñachu, 
manaña waytanta waytanñachu. 
Qantu qantuchay sumaq waytachay, 
ima qintiraq tipyaykurqa, 
Haykay qintiraq tipyaykurqa. 


PUYUNTA PAWALLASPAY


Llaqtaytas para chayachkan
yanaysi waqapuwachkan,
kayllay urqpa qipallampi.
 
Llaqtaytas lasta chayachkan,
llaqtaytas para chayachkan
kayllay urqupa qipallampi.
 

Killinchus ñuqa kayman
altonta pawallaspa
 
ama waqaychu nillayman.

Wamanchus ñuqa kallayman
puyunta pawallaspa
 
ama waqaychu qapariyman.
 

PARIS-PARIS PALOMITA

Llaqtaymanta lluqsirqani
paris-paris palomita.
Imanisparaq kutiykusaq
iskaymanta chullallaña
iskaymanta sapachallay.
 

Wasiymantam hamurqani
paris-paris palomita.
 
iAy, imanisparaq kutiykusaq!
iskaymanta sapachallay
parismanta chullallaña.
 


URQUN QASAN PURINAYPAQ


Wikuñachus mamay karqa
tarukachus taytay karqa,
urqun qasan purinaypaq
chiri wayrapa pintuykusqan.
 

Puku-puku qisanpichus
mamallayqa wachawarqa
puku-pukupa uñan hina
 
tuta punchaw waqanaypaq.

KAY TUTAYAYPI


Intillay, killallay,
maychallantam lluqsimunki,
chaychallantam ripukusaq
maychallantam kutipusaq.
 
Intillay, killallay,
maypi kanaykikamataq
kay tutapi waqachkani,
kay tutayaypi suyachkayki.
 
Intillay killallay,
maychallantam lluqsimunki,
chaychallantam ripukusaq
maychallantam chinkaykusaq.
 


chayta chikchischay paraschay.

CHIKCHISCHAY PARASCHAY



Hakuraqchu manaraqcha
chikchischay paraschay
maymi hamusqanchis chayta
chikchischay paraschay.
 

Misitu piña torocha
chikchischay paraschay
caballoytas waqrarqunki
chikchischay paraschay.
 

Ñuqallataq taqwamurqayki
chikchischay paraschay
qamllataq waqraykuwanki
chikchischay paraschay.
 

Pitaq wak jineteri
chikchischay paraschay
qari qari pasarquwan
chikchischay paraschay.
 

Misitu toro dueñonsi
chikchischay paraschay
enjalmetas mañakunqa
chikchischay paraschay.
 

Aysariway chutariway
chikchischay paraschay
maymi hamusqanchik

MORADO SISASCHALLAY


Yanqachu kuyallarqani
Yanqachu wayllullarqani
¡tantar kichkachallay!
kay runapa churichallanta
kay runapa wawachallanta
 
¡Tantar kichkachallay!
¡morado sisaschallay!

Haykaqcha chayamurqapas
haykaqcha hamullarqapas
¡tantar kichkachallay!
Yanqachu kuyaykurqani
yanqachu waylluykurqani.
 
¡Tantar kichkachallay!
¡morado sisaschallay!
 

Mas biencha kuyayman karqa,
mas biencha waylluyman karqa
¡tantar kichkachallay!
urqupi wikuñitascha
qasapi tarukitascha,
¡Tantar kichkachallay!
urqupi wikuñitascha
qasapi tarukitascha,
¡Tantar kichkachallay!

icharaq waqaysiwanman
icharaq llakiysiwanman
¡Tantar kichkachallay!
¡morado sisaschallay

CARNAVAL TAKI

Chayraqmi chayraqmi 
chayaykamuchkani
parachawanpas wayrachawanpas
contrastaykukuspay.
 

Akakllituy akakllituy
 
imam qampa ruranayki.
 
rumi pataman wicharquspa
iiqiw! iaqaw!
 ninallayki. 
Qasa pataman wicharquspa
iiqiw! iaqaw!
 ninallayki 

Munankichu yachaykuyta
maymantachus kani chayta,
Wak chimpa huertamantam
rosas waytapa chawpinmantam
clavelinaspa chawpinmantam.
 

Imatataq qawawanki
 
chakiymanta umaykama,
manañachus riksiwanki
watan watan purisqanchikta
vida pasaq masiykita
 
curpiñuchayki botonaqta.


Martes carnavales tapurikusqayki 
martes carnavales tapurikusqayki,
 
Taytacha Cuaresmero
maytañataq hamuchkan,
Taytacha Cuaresmero
maytañataq hamuchkan,
 

Chayraqmi chayraqmi
 
chayaykamuchkani,
 
parachawanpas wayrachawanpas
contrastaykukuspay

URQUKUNAPI WAYLLAR ISCHUPAS



Urqukunapi wayllar ischupas
para chayaptin sullaykachansi,
chaynam ñuqapas waqallachkani
runapa wasimpi rikuykukuspay
runapa llaqtampi qawaykukuspay.


Urqukunapi wayllar ischupas
wayra muyuptin kumuykachansi, 

chaynam ñuqapas kumuykachani
runapa wasimpi rikuykukuspay
runapa llaqtampi qawaykukuspay.
 

AMAYA TARILLACHUNCHU


Urqupi wikuña, qasapi taruka 
tapurikullasqayki; 
kaynintachus pasallarqa 
yanallan saqiriq urpi. 
Kayqaya saqirqullawan, 
kayqaya dejarqullawan 
ñawillay hunta wiqintinta 
sunqullay hunta llakintinta. 
Yanan saqiriq urpi 
¡amayá tarillachunchu! 
wayllay ischupa sullantapas 
yakunayaptin suquykunampaq.

SILILI WAYTA




Intillay, killallay ama saqiwaychu, 
karuraqmi rinay tutayallaymanmi.
Sumaq siwar qinti, ama harkawaychu, 
mamallaysi maskawan uñan chinkachiq urpi hina.
Silili, silili wayta, qawachkankim kay vidayta 
mayu hina waqasqayta wayra hina qaparispa.

CHAYNALLATAQMI WAQAN NINKI





Althun phawaq siwar qinti
alton pawaq quri qinti,
cartachayta apapuway
yanachallayman entregaykuy.

Waqanqachus manañachus,
Illakinqachus manañachus.
Waqaykunqa chaypachaqa,
chaynallataqmi waqan ninki,
chaynallataqmi llakin ninki.

Althun phawaq siwar qinti
althon pawaq quri qinti
cartachayta apapuway
yanachallayman entregaykuy.


SIWAR Q´INTI

CHAYNALLATAQMI WAQAN NINKI Y DICES QUE TAMBIEN LLORA ASI Altun pawaq siwar qinti  Picaflor esmeralda que vueltas alto altun pawaq quri q...